آتشکده آذرگُشنَسب نام محوطهٔ تاریخی بزرگی در نزدیکی تَکاب و روستای تخت سلیمان (در گذشته نصرت‌آباد) در استان آذربایجان غربی و ۴۵ کیلومتری شمال شرقی این شهر است، آتشکده آذرگُشنَسب و آثار باستانی و تاریخی اش از مهم ترین و معروف ترین مراکز تاریخ و تمدن ایران و جهان به شمار می رود و ارزشش تا حدی است که به لیست آثار جهانی یونسکو وارد شده است.
هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی خودشان را به نزدیکی تکاب و روستای تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی می رسانند تا این محوطه باشکوه را از نزدیک ببینند.
آذرگشنسپ به معنای آتش اسب نر است، بر پایهٔ افسانه‌های ایرانی این آتشگاه بدین علت این طور نامیده شده‌است که کیخسرو هنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز با تیرگی شبانه که دیوان با جادوی خود پدیدآورده بودند روبرو شد. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرودآمد و جهان را دیگر باره روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به پاس این یاوری اهورایی، آتش فرودآمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش اسب نر (گُشسب یا گُشنسب) نامیده شد.
این محل هم اکنون تخت سلیمان نام دارد.
تخت سلیمان با مساحت ۱۲۴ هزار مترمربع در استان آذربایجان غربی قرار دارد و مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغول ها در دوره های مختلفی در آن زندگی می کردند. قلعه تاریخی تخت سلیمان که از دوره ساسانیان به جای مانده بخش‌های مختلفی مثل آتشکده آذر گشسب، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های کوچک و دروازه ها و دیوارهای مستحکم دارد و از مهمترین آثار تاریخی جهان است. همه ی آثار این مجموعه در داخل یک حصار بیضی شکل ساخته شده و دشتی گسترده آن را در بر گرفته است. در داخل این حصار دو مربع هم محور ولی مختلف المرکز وجود دارد که دریاچه ای در مرکز مربع جنوبی و آتشکده ای در مرکز مربع شمالی قرار گرفته و دورتادور مربع را حصار مستطیلی به همراه برج های مدور احاطه کرده اند.
در سمت شمال غربی دریاچه، ایوان رفیع قرار دارد که از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته شده و به ایوان خسرو معروف است. ایوان به دو اتاق یا حوض خانه هفت گوش راه پیدا می کند که برای دوره ایلخانیان است. در بیرون تخت سلیمان در قسمت جنوب غربی یک جوی سنگی به طول ۳۰۰ متر و ارتفاع ۴ متر وجود دارد که محلی ها به آن اژدهای سنگی می گویند.
برای دیدن بناهای تاریخی در تخت سلیمان باید به در اطراف چشمه رسوبی بروید، درچه ای که آب آن از عمق بیش از ۱۲۰ متری درون زمین به سطح می‌آید و آنقدر املاح زیادی دارد که برای آشامیدن و کشاورزی استفاده نمی شود. آثار تاریخی ای که در این محل پیدا می شود متعلق به دوره اشکانی، ساسانی و ایلخانان مغول است که مهمترین آن ها آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. به غیر از این ها، آثار ساسانی دیگری را هم در کوه بلقیس و زندان سلیمان ساخته شده است.
قبل از اسلام، مجموعه تخت سلیمان بزرگ ترین مرکز مذهبی، آموزشی اجتماعی بود اما در سال ۶۲۴ میلادی ورق برگشت و امپراتور روم به ایران حمله و این مجموعه را خراب کرد. چیزی که این مجموعه را جذاب و خاص کرده است استفاده از سنگ‌های تراشدار و آجرهای بزرگ در ساخت این بنای تاریخی است.
مجموعه بناهای تاریخی در تخت سلیمان در اطراف چشمه رسوبی ساخته شده‌است. آب این چشمه که از عمق بیش از ۱۲۰ متری از درون زمین به سطح می‌آید و به زمین‌های اطراف می‌ریزد دارای املاح زیادی است که آن را برای آشامیدن و کشاورزی نامناسب کرده‌است، بر خلاف تصور همگان، این یک دریاچه نبوده و هیچ آبی به آن نمی‌ریزد. رسوب‌های حاصل از این املاح در طی قرن‌ها، لبه چشمه را شکل داده و متغیر کرده‌است.
این دریاچه عجیب و همیشه جوشان به عمق ۱۱۲ متر در وسط این مجموعه است. آب این دریاچه از سفره های زیرزمینی تامین می شود چون آب در زمستان و تابستان دمای ثابت ۲۱ درجه دارد.
آثار و بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شده‌است. مهمترین آثار به‌جامانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. برخی آثار ساسانی دیگر نیز در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان ساخته شده‌است کاوشگاه باستانی شیز از سوی یونسکو به عنوان میراث جهانی شناخته شده‌است و طرح‌های بزرگی برای بازسازی و کاوش در آن در دست اجراست.
